In maart vond de conferentie Gezonde wijk Overvecht plaats met het thema “Hoopvol of Hopeloos? Kruip in de huid van…” in het Johannescentrum in Overvecht. Met een grote groep professionals die werken in zorg en welzijn of daarmee te maken hebben we stilgestaan bij de huidige maatschappelijke ontwikkelingen. Een van die ontwikkelingen is de toenemende armoede. De vraag is hoe hier als professional mee om te gaan als steeds meer huishoudens hiermee te maken krijgen.
Bij binnenkomst werd je in een groepje geplaatst deden we gelijk mee aan een spel wat toch snel in het echt zou kunnen gebeuren en voor steeds meer mensen de realiteit is. Er waren zo ongeveer 20 groepjes met elk 5 tot 6 collega’s uit de wijk. Ieder groepje moest een jong stel uit het fictieve ‘Rommeldam’ spelen. Er gebeuren allemaal dingen in het leven van het stel die hun situatie flink aan het wankelen brengt. Zo moet de man die als zpp’er in de bouw en werkt (ik weet even zijn naam niet meer) thuis blijven vanwege ziekte. Zij hebben twee kinderen waarvan een kind speciaal onderwijs moet hebben. Al snel lopen de kosten op en belandt het gezin in de schulden. Stap voor stap werden we hierin meegenomen en moesten we ons bezig houden met de administratieve lasten. En dat zijn er een hoop! Waar kun je op bezuinigen en wat eigenlijk niet? Ieder groepje had daar zijn eigen antwoorden voor.
De boodschap is dat dit een best wel realistische kijk geeft op wat er momenteel steeds vaker voorkomt. Een van de sprekers een die les geeft op de Hogeschool Utrecht gaf aan dat de schuldproblematiek niet per se toeneemt maar dat er wel andere signalen te zien zijn. Dat geldzorgen voor stress zorgen. Dat kinderen sneller naar de kindertelefoon bellen omdat ouders ruzie maken over de financiële situatie. De armoede neemt toe en meer mensen kloppen aan bij de Voedselbank en voedingsmiddelen gaan er sneller doorheen. Aan het einde van het jaar lopen tijdelijke middelen af en ga zo maar door.
In armoede en schaarste leven zorgt voor veel stress en er werd verteld dat schaarste bezit neemt van je denken en belast je mentale bandbreedte. Je focust vooral op gebrek en je bent in overlevingsmodus. De armoede wordt een bron van stress. Het heeft een bredere doorwerking namelijk op het denken, doen en de gezondheid. Angststoornissen komen voor of obesitas en andere ziekten die per persoon op een andere manier zich kunnen manifesteren. Waar ik van schrok is dat het blijkt dat je IQ met 13 punten afneemt als je in dit soort situatie zit. Je bent gedreven door de korte termijn en minder goed in staat om problemen te analyseren opties te verkennen e prioriteiten te stellen.
Het is ook heel moeilijk als hulpverleners afhaken en teleurgesteld raken als er geen vooruitgang wordt gezien. Er zijn juist mensen nodig die gepaste doelen kunnen stellen en deze eventueel weer bijstellen. Door armoede komt er ook vaak een gevoel van schaamte kijken en je wordt juist minder ontvankelijk voor advies en hulp.
Met het vooruitzicht dat deze problematiek vaker zal voorkomen met de veranderingen in de maatschappij waarbij schaarste meer naar de voorgrond zal treden, moet de zorg zich ook sterk maken om samen hier wat aan te doen. Zelf overeind blijven staan is daar onder andere een belangrijk onderdeel van. Wat misschien nog belangrijker is, is om ook beter samen te werken met andere zorgprofessionals en het hele netwerk om de cliënt heen.
Daarnaast zijn zorgverleners heel praktisch en willen ze al snel met ideeën aankomen. Soms hebben we het idee dat bepaalde interventies zo moeten worden uitgevoerd. Maar als iemand dat niet kan betalen omdat hij of zij bijvoorbeeld niet de juiste zorgverzekering heeft, dan wordt iets al snel lastig. Er werd ook een filmpje laten zien van Tim ’S Jongers. Vorig jaar had ik hem als spreker gezien. Wat mij heel erg is bijgebleven is dat er vanuit de gezondheidszorg wel kan worden gezegd dat mensen gezonder moeten leven door gezonder te eten. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan want het ‘gezondere eten’ is meestal duurder. Dus het is niet voor iedereen haalbaar.
Deze bijeenkomsten gaan vaak over hetzelfde punten. Over een beter samenwerking van professionals onderling en eigenlijk de vragen stellen ‘wat is er nu echt aan de hand?’. Mensen kunnen diep in de put zitten en zelfs heel erg diep. Dit zal alleen maar toenemen. Het is bedoeling om elkaar uit de put te helpen waardoor de hopelozen de hoopvolle mensen mogen worden. Zoiets vraagt veel geduld, tijd en goed nadenken.
